Abstract:
عوامل جغرافیایی و ژئوپلیتیک، از نظر تاریخی همواره نقش محرک و ترغیب کنندهای برای سیاستمداران، فرمانروایان و راهبردپردازان داشته است؛ کشورهای مختلف دنیا با بهرهگیری از ظرفیتهای جغرافیای سیاسی و ژئوپلیتیک خود، سعی در حفظ ثبات و ارتقاء جایگاه خود در مناسبات ژئوپلیتیک منطقهای و جهانی دارند. اتخاذ چنین رویکردهایی در سیاست خارجی همواره موجب تقابل و تعارض کشورهای یک منطقه میشود، این بدین خاطر است که بازیگران منطقهای ممکن است برداشتهای متفاوتی از امنیت و منافع داشته باشند. در بین کشورهای منطقهی خلیج فارس، قطر از جمله کشورهایی است که در جریان تحولات منطقهای، کنش و پویشهایی ژئوپلیتیک داشته که فراتر از واقعیتهای جغرافیای سیاسی این کشور است؛ چرا که در سنخشناسی و سلسله مراتب کشورها و قدرتها در ساختار هرم قدرت جهانی، این کشور در زمرهی قدرتهای محلی جای میگیرد. حال آن که با وجود داشتن وسعت و جمعیت کم، قرارگرفتن در بین دو قدرت منطقهای، پیشینه تاریخی اندک، درگیری و اختلاف سرزمینی با همسایگان، نظام سیاسی موروثی و فقدان عمق سرزمینی، توانسته است در سیاست خارجـی، در سطوح منطقهای و فرامنطقهای کنشهایی فراتر از واقعیتهای خود را به نمایش گذارد. این مقاله در پی فهم و تحلیل چرایی و چگونگی این کنشهای فرامنطقهای و تأثیر آن بر امنیت ملی ایران است و در این راستا عوامل، راهبردها و اهداف این کشور را مورد واکاوی و بازنمایی قرار داده است. به نظر میرسد راهکارها و پویشهای برخاسته از موقعیت ژئوپلیتیک این کشور از قبیل: توسل به دیپلماسی میانجیگری، استفاده از راهبردهای اقتصاد سیاسی بینالمللی، در پیش گرفتن دیپلماسی رسانهای، ورزشی، مذهبی، تنشزدایی با کشورهای همسایه و حلوفصل اختلافات سرزمینی و نیز میزبانی از کنفرانسهای علمی و سیاسی از عوامل بسترساز گسترش نفوذ این کشـور محسوب میگردند، چنین گسترش حوزهی نفوذی از پتانسیل تهدیدآفرینی برای امنیت ملی ایران برخوردار است.
Consequences of recent political instability، the Arab Revolutions، from mid-2011، in the Middle East، have affected on regional equations and influenced strategies of the actors involved in the equation of the Middle East region. Syria Crisis is a concrete example of contrasting different strategies of regional and trans-regional competing actors involved in the region; at the regional level، strategic competition between Iran and Saudi Arabia، regarding this crisis، is vital. In this regard، the research focuses on explaining conflicting strategies of Iran and Saudi Arabia on recent changes in Syria. The central issue of this study is examining the conflicting strategies of Iran and Saudi Arabia on Syrian crisis; i.e. why Iran and Saudi Arabia have different strategies towards the crisis happening in Syria?
Machine summary:
"مؤلفه های مؤثر بر کنش های ژئوپلیتیک قطر ردیف مؤلفه های کلان ژئوپلیتیک نمود مؤلفه های تأثیرگذار بر سیاست خارجی قطر 1 موقعیت جغرافیایی و ویژگی - های جغرافیای طبیعی موقعیت راهبردی و سواحل محدب و فرورفته در مرکز سواحل جنوبی خلیج فارس موقعیت نسبی جغرافیایی ، همسایگی با عربستان و نزدیکی به ایران(دو قدرت رقیب منطقه ای ) ضعف توان کشاورزی و کمیابی منابع آب شیرین وجود منابع طبیعی نفت و گاز قابل توجه جزایر راهبردی با کاربری نظامی ، توریستی و اقتصادی 2 ویژگی های جغرافیای انسانی ویژگی های کیفی جمعیت کشور و رشد سواد، مهارت، سطح بهداشت ، رفاه، نرخ پایین بیکاری ترکیب جمعیت بومی کشور قطر و یکدستی نسبتا رضایت بخش چالش کمی جمعیت بومی به صورتی که کم تر از یکسوم جمعیت کشور بومی می باشند تجانس مذهبی با عربستان و تضاد با ایران به عنوان قدرتهای منطقه ای تجانس فرهنگی ، زبانی و مذهبی با نوار جنوبی خلیج فارس درصد بالای شهرنشینی 3 ویژگی ها و شاخص های اقتصادی جایگاه رضایت بخش در ساختار اقتصاد سیاسی بین المللی سرمایه گذاریهای کلان در خارج از کشور(نزدیک به ٢٠میلیارد دلار) موفقیت در فرایند جذب سرمایه های خارجی به نسبت کشورهای منطقه به ویژه ایران عدم وابستگی زیاد به تجارت با کشورهای منطقه (برخلاف امارات متحده عربی ) کسب عنوان سریع ترین اقتصاد درحالرشد درآمد سرانه و تولید ناخالص داخلی بالا(ثروتمندترین کشور دنیا) برخورداری از منابع عظیم گازی(سومین ذخایر گاز دنیا) برخورداری از زیرساخت های ارتباطی هوایی و فرودگاههای استاندارد مهیاداشتن زیرساخت های توسعه ی صنعت توریسم 4 ویژگی های سیاسی داخلی نوع نظام سیاسی و تجانس با سواحل جنوب خلیج فارس انجام اصلاحات سیاسی و فضای سیاسی بازتر نسبت به دیگر امیرنشینان منطقه اتخاذ سیاست خرید مشروعیت و توسعه ی رفاه اجتماعی و زیرساخت های رفاهی و آموزشی عدم فعالیت و عدم وجود گروههای معارض و اپوزیسیون داخلی ثبات سیاسی نسبتا قابل قبولتر نسبت به دیگر امیرنشینان منطقه 5 ویژگی های سیاست خارجی اتخاذ سیاست میانجی گری و واسطه گری در منطقه و جهان توسل به قدرت نرم در راستای توسعه ی نفوذ سیاسی در منطقه و جهان توسل به دیپلماسی رسانه ای و توسل به راهبردهای دیپلماسی ورزشی اقدام به نمادسازی و سرمایه گذاریهای سیاسی و اقتصادی 6 ویژگی های نظامی ـ امنیتی عضویت در شورای همکاری خلیج فارس و عضویت در همکاریهای دفاعی ـ نظامی موسوم به سپر جزیره ائتلاف سازی با قدرتهای فرامنطقه ای عدم ورود جدی به رقابت تسلیحاتی مانند عربستان و اماراتمتحده همکاری با نیروهای نظامی آمریکایی و میزبانی نیروهای فرماندهی مرکزی آمریکا ترسیم از: (نگارندگان) در این عرصه ی تعارضی ، امنیت ملی کشور ایران به طور مستقیم تهدید نمی گردد، اما برعکس شکافی در سیاست خارجی کشور قطر نمودار می گردد که موجبات نفوذ ایران و مقابله با سیاست های کشور قطر فراهم می گردد."