Abstract:
قرآن پژوهان همواره برای دریافت معانی واژگان قرآن از منابع گوناگونی مانند احادیث معصومین(ع)، روایات صحابه و معاجم لغوی بهره جستهاند. لغویان نیز احادیث معصومین(ع) را منبع گرانقدری برای واژگان عصر نزول دانسته و بعضا برای اثبات مدعای خویش به همین احادیث استناد کردهاند. هرچند بهرهگیری از آیات قرآن و احادیث سبب تقویت و غنای فرهنگهای واژگانی میشود لیکن ممکن است موهم این باور شود که این دسته از فرهنگها به تنهایی میتوانند نیازمندی رجوع به روایات تفسیری را نیز مرتفع سازند. به همین جهت ضرورت دارد وضعیت فرهنگهای واژگانی نسبت به روایات تفسیری بهدرستی تبیین شود. ارائه نمونهها و شواهدی که پیش از این ذکری از آنها در پژوهشهای قرآنی به میان نیامده میتواند در جهت تحقق این هدف راهگشا باشد. اهمیت این تحلیل در این است که از یک طرف، روایات تفسیری را به عنوان یک منبع قابل اعتماد معرفی میکند و از طرف دیگر، بر ناکافی بودن مراجعه صرف به فرهنگهای واژگانی تأکید مینماید. در تأیید این مدعا شواهد عدیدهای به صورت توصیفی ـ تحلیلی ارائه شده است تا در راستای تبیین نسبت بین فرهنگها و روایات معصومین(ع) در خصوص معانی واژههای قرآن کریم روشنگری نماید.
Machine summary:
"٢. بررسی واژگانی که معانی روایی آنها در فرهنگ های لغت ، معنای اول است بر کسی پوشیده نیست که فرهنگ نویسان ، برای کشف معانی واژه های مختلف از جمله واژگان قرآن کریم بررسی های گسترده ای انجام داده و در این راه از منابع مختلف از جمله اشعار بزرگان و بیانات منظوم و منثور سخنوران و حتی زبان و ادبیات عامه نیز استفاده نموده اند.
آنچه امام صادق (ع ) از معنای سالمون با عنوان «مستطیعون » باز نموده ، نوعی معنای تجربی و اضافی است ، زیرا مهمترین ویژگی فرد سالم در مقابل فرد بیمار، توانمندی فرد سالم است و این ویژگی در گذر زمان به صورتی درآمده که افراد گاهی اوقات به محض شنیدن «سالم بودن » از آن «توانا بودن » را برداشت می نمایند و در حقیقت سلامتی را به توانمندی معنا می کنند و این همان زایش معنای تجربی از معنای ارجاعی است که از دید معناشناسان ، در عین پیوستگی و وابستگی معانی مذکور، به عنوان دو معنا از آنها یاد می شود، بنابراین معنای ارجاعی سالم ، دوری از بیماری و رنج وتعب است که فرهنگ های لغت به آن اشاره کرده اند، ولی معنای اضافی تجربی آن «توانمندی » است که تنها در روایات به آن توجه شده است .
عبید از امام باقر(ع ) یا امام صادق (ع ) روایت کرده که در پاسخ به سؤالم درباره آیه « إن الصلاة کانت علی المؤمنین کتابا موقوتا» فرمود: منظور کتاب و نوشته شده واجب است و به این معنا نیست که همچون حج و رمضان ، وقت مشخص داشته باشد که اگر از دست بدهی ، از دست رفته باشد، ولی نماز را اگر بخوانی ، آن را خوانده ای ."