Abstract:
جامعه عرب متشکل از تعداد زیادی گروه های مستقل سیاسی و اجتماعی بود که بر پایه نظام قبیله ای زندگی می کردند. به مقتضای زندگی قبیله ای، نظام هم پیمانی در میان آنان رواج فراوان داشت و از عوامل قوت قبایل به شمار می آمد. پیامبر صلی الله علیه و آله وسلم در دعوت فراگیر خود، از ظرفیت های مطلوب و موثر جامعه استفاده می کردند. مکتوبات برجای مانده درباره عهد نبوی بیانگر حسن تعاملات ایشان با قبایل گوناگون است. با بررسی این قراردادها و شرایط تحقق آنها، می توان شاخص های متعددی را به دست آورد. در این نوشتار، دو اصل محوری موضوع تحقیق قرار گرفته است: این قراردادها بر اساس تعاملی متقابل منعقد شده اند؛ و طرف مقابل آنها نیز فقط مسلمانان نبوده اند. با محور قرار دادن این دو ویژگی، برخی معاهداتی بررسی می شوند که کمتر بدان ها توجه شده است. حاصل این بررسی نشان می دهد که اصولی عدالت بنیان و منشی مبتنی بر عدم تحمیل دین در روابط پیامبر صلی الله علیه و آله وسلم با دیگران حاکم بوده است. گفتنی است که در درازمدت جامعه مبتنی بر اخوت دینی، جایگزین نظامی قبیلگی شد و امت اسلامی به وجود آمد.
Machine summary:
"مسلمانان مدت بیست روز در آنجا بودند و در این مدت، زمینۀ صلح میان پیامبر و چند قوم از یهودیان و مسیحیان بر اساس جزیه فراهم شد که به برخی از آنها اشاره میشود: «ایله» از شهرها و بنادر باستانی فلسطین بود و در دورههای گوناگون تاریخی، از مراکز مهم تلاقی راههای تجاری مصر، شام، عراق و عربستان محسوب میشد.
اما نامۀ دیگری وجود دارد که در آن اراضی آنها و نیز میزان زکات ایشان مشخص شده و در پایان آن آمده است: در عوض، مسلمانان پیمان شما را همراه با راستی، به کار خواهند بست.
غلامحسین زرگرینژاد مینویسد: در پرتو این آیات (آیاتی از سورۀ آلعمران) و آیات متعدد دیگر قرآن، میتوان دریافت که سیرهنویسان بخش وسیعی از رویدادهای دورۀ مدنی، یعنی گفتوگوها، مباحثات و مناظرات پیامبر با اهل کتاب، بهویژه یهودیان، را گزارش نکرده و با حذف آنها و حوادث مهم دیگر، سیرۀ ایشان را به داستان جنگهای پیاپی تبدیل کردهاند و نگذاشتهاند تا آیندگان دریابند که غزوات و سرایا فقط بخشی از حیات اسلامی و تکاپوی پیامبر در دورۀ مدنی بوده است، نه همۀ آن.
تأمل در محتوای این سندها بیانگر شاخصههای عدالتبنیان اصول پیامبر در روابط با دیگران است؛ اصولی که موجب شد قبایل باور کنند با افرادی سودجو و سلطهطلب مواجه نیستند، بلکه مخاطب آنها پیامبری است الهی که به دنبال فتح خاک و گسترش قلمرو خود نیست؛ پیامبری که از مردم میخواست شمشیرهای برندۀ خشم را غلاف کنند و به جدالهای بیانتهایی که جز کینه حاصلی ندارد، پایان دهند."