Abstract:
بهره گیری از علم و فناوری روز،مستلزم پیوستن به شبکه جهانی دانش و برقراری تعامل، به ویژه دستیابی به توسعه در عصر حاضر مستلزم دسترسی به منابع و متغیرهایی است که در دو سطح ملی و بین المللی تعریف می شوند. علم و فناوری به عنوان متغیر اصلی در روند توسعه کشورها است. بهره گیری از علم و فناوری روز، مستلزم پیوستن به شبکه جهانی دانش و برقراری تعامل، بویژه با صاحبان علم و فناوری در این شبکه است. دولتها بعنوان بازیگران اصلی در در فضای بینالمللی، بستر تعامل سایر کنشگران ملی در فضای بین الملل را فراهم می کنند. بر این اساس سیاست خارجی نقشی محوری در ایجاد بستر همکاریهای علمی و فناورانه دارد. از سوی دیگر توانمندیهای یک کشور در حوزة علم و فناوری می تواند ابزاری پیشبرنده در حوزه سیاست خارجی باشد . به همین دلیل دیپلماسی علم و فنّاوری علاوه بر شبکه ملی تابعی از شبکه بینالمللی همکاریهای علمی و فنّاورانه است. کشورهای اسلامی خواهان توسعه، باید ضمن دارا بودن توانمندیهایی که سایر اعضای شبکه را به تداوم حضور آنها نیازمند میکند، با شناخت قواعد بازی در این ساختار پیچیده، تعاملی مثبت و مبتنی بر وابستگی متقابل با سایر اعضای شبکه ایجاد کنند. تدوین مدل دیپلماسی علم و فناوری در این کشورها، مدل تعامل بین المللی برای توسعه هر کشور را مشخص خواهد کرد. این مدل بر پایه پیشرانهای اقتصادی، سیاسی، اجتماعی، فناورانه، ارزشی و زیست محیطی از یکسو و متغیرهای ملی از سوی دیگر تدوین می شود. کشور ترکیه نمونه مناسبی در این حوزه است. روش پژوهش در این مقاله توصیفی-تحلیلی و مبتنی بر مطالعه اسنادی و کتابخانه ای است.
Machine summary:
(صنیع اجلال، 1394: 23) بر این اساس دیپلماسی علم و فناوری را میتوان مجموعهای نظاممند و ساختاریافته از سیاستهای کلان، راهبردها، برنامهها و روشهای اجرایی دانست که کنشگران حوزههای سیاست خارجی و علم و فناوری را درونشبکهای از تعاملات همافزا به هم مرتبط میسازند، همزمان خطمشی و امکان بهکارگیری یافتهها و دستاوردهای علمی و فناورانه را برای پیشبرد اهداف دیپلماتیک کشورها فراهم کرده و سازوکارهای دستگاه دیپلماتیک را در راستای توسعه علم و فناوری بکار میگیرند.
» (Mphadzula,2014:124) در تعریفی دیگر بر نقش علم و فناوری برای پیشبرد سیاست خارجی بدین گونه تأکید شده است: «دیپلماسی علم و فناوری یعنی استفاده از همکاریهای علمی، تعاملات و ارتباطات بهعنوان ابزاری در جهت ایجاد روابط بینالمللی سازنده و شامل اقداماتی از قبیل تبادلات دانشگاهی میان کشورها، پروژههای تحقیقاتی مشترک و...
(Science diplomacy for France,2013:12-14) با توجه به مجموع این تعاریف دیپلماسی علم و فناوری را باید حاصل چگونگی تعامل حوزه علم و فناوری و سیاست خارجی دانست.
در چهارچوب این برنامه و راهبردهای آن، دفتر مشورتی علم و فناوری آمریکا از سال 2015 سه راهبرد اصلی را جهت توسعه دیپلماسی علم و فناوری این کشور در دستور کار قرار داده است: · استفاده از توان جامعه علمی امریکا برای ایجاد ظرفیتهای علمی لازم در دستگاه سیاست خارجی امریکا؛ · ارتقای سطح همکاریهای علمی با کشورهای هدف برای گسترش فرایند اعتمادسازی؛ · همکاری با وزیر و سایر زیرمجموعههای وزارت امور خارجه برای تدوین و اجرای راهبردهای علمی و فناورانه مرتبط با سیاست خارجی.