Abstract:
مهمترین ملاک موضوعی در بیماریهای واگیرِ خطرناک و سریع الاشاعه، مسریبودن و قابلیت انتشار این بیماریها در سطح تودهای و انبوه و با سرعت زیاد است. از آنجا که انتقال این بیماریها نیز با خسارات فردی و اجتماعی همراه است، اصل اباحه و آزادی اشخاص در رفتارهای اجتماعی در مورد بیماران مبتلا به بیماری واگیر با محدودیت مواجه میگردد. یکی از قواعد محدودکننده اصل مذکور، قاعده عقلی «وجوب دفع ضرر محتمل» میباشد. در قاعده مزبور معادلهای منطقی میان دو پارامتر رخ میدهد: پارامتر نخست درجه احتمال وقوع ضرر (انتقال بیماری) و پارامتر دوم میزان شدت و پیامدها ناگوار ضرر (بیماری منقوله) است. برقراری معادله میان درجه احتمالِ(وقوع ضرر: انتقال و سرایت بیماری) و اهمیت محتمل(شدت خطورات بیماری منقوله) از دقیقترین مباحث اصولی است.این قاعده اقتضائات متعددی در حوزه احکام فردی، اجتماعی و حکومتی در بر خواهد داشت. در سطح کلان، قاعده مزبور وظایفی را بر عهده حکومت قرار میدهد تا مانع حدوث ضرر محتمل که همانا انتشار بیماری است گردد. در سطح میانی، نهادها و مجامع و موسسات اجتماعی قرار دارند که وظایفی را به منظور ممانعت از حدوث ضرر محتمل برعهده دارند. در سطح فردی، احکام متعدد حقوقی در حوزه رفتارهای شخصی و خانوادگی بر عهده شهروندان به منظور ممانعت از حدوث ضرر قرار میگیرد. اقتضائات حاصل از قاعده مزبور در هر سه حوزه فردی، اجتماعی و حکومتی با دو رویکرد مطرح میشود: نخست دفع ضرر محتمل از خود (ممانعت از انتقال بیماری به خود) و دیگری دفع ضرر محتمل از دیگران (ممانعت از انتقال بیماری به دیگران).
Machine summary:
ازمنظر اين رويکرد، شدت ضرر تا جايي در حکم به دفع ضرر از اهميت برخـوردار است که در ضررهاي مهم جاني و عرضي حتي احتمال شـک آور و وهـم آور نيـز بايـد مورد اعتنا قرار گرفته و رفتاري که منجر به چنين ضرري مي گـردد دفـع و منـع گـردد.
بر مبناي ملاکي که آخوند خراساني با عنوان «شدت طلب » مطـرح نمـود و شـرح و تعليقي که شارحان کفايه بر مقصود از اين عبارت مطرح کردند، مي توان بـه ايـن نتيجـه رسيد که در رفتار عامل انتقال بيماري ، اگر احتمال انتقال ضـعيف باشـد، ولـي بيمـاري مزبور با شدت و خطورت و آثار و پيامدهايزيانبار زيادي همراه باشد، شدت محتمل بـر ضعف احتمال غلبه و ترجيح داده مي شود و بر مبناي قاعده وجوب دفع ضـرر محتمـل بايد حکم به دفع و منع چنين رفتاري نمود.
از اظهارات فقهي ديگري که صرف احتمال وقوع ضرر به علت اهميت محتمل که خـوف عقلـائي و معتدبه و معتنابه به ضرر جسماني است ، باعث حکـم بـه دفـع و منـع رفتـار عامـل وقـوع در ضـرر براين اساس در رفتارهاي عامل انتقال بيماري مسري نمي توان احتمال ضعيف انتقـال را مانع صدور حکم به دفع و منع رفتار تلقي کرد، بـه ويـژه اگـر بيمـاري مزبـور فاقـد روش هاي درماني باشد و انتقال پذيري آن به حدي سهل و سـريع باشـد کـه منجـر بـه شيوع و انتشار بيماري در گستره وسيع در جامعه مي گردد.