Abstract:
مفرداتپژوهی در قرآن» از ارکان بنیادین فهم مفاهیم و مقاصد قرآن محسوب میشود که از منظرها و ابعاد گوناگون و
در سطوح مختلف مورد واکاوی قرار گرفتهاست. در روایتهای تفسیری اهلبیت (ع) - بهعنوان مفسران حقیقی قرآن- نیز
واژگانکاوی بسیار مورد توجه بوده و تحلیلهای مختلفی از این ذوات مقدسه (ع) صادر شدهاست. جستار حاضر با توجه
به اهمیت واژهپژوهی، با گردآوری دادههای مرتبط از روایات تفسیری و توصیف و تحلیل این دادههاء به گونهشناسی آنها
پرداخته و گونههای بهدست آمده را در عناوین فیل بیان میدارد: تبیین معنای ظاهری واژهه ترادفنگری در بیان معنای
بدوی واژگان» بیان وجه تسمیه واژگان، قرآنکاوی واژگانی، تبیین معنای مجازی کلمات» بیان مصادیق واژههاء بیان معنای
لغات اضداد» تحلیل نحوی وا تبیین واژه در قرائات مختلف، واژهکاوی فرهنگنگرانه و بیان معنای بطنی وتاویلی
کلمات. روایات تفسیری مزبور با اینکه در تبیین معنای واژگان کمک شایانی میکند اما بعضا از بعد دلالی ضعف دارند
و در استفاده از آنها باید به معیارهای نقدالمتنی مانند عرضه به قرآن و... نیز توجه نمود.
The study of the words of the Qur'an is one of the basic pillars of understanding the concepts and purposes of the Qur'an, which has been studied from different perspectives and dimensions and at different levels. In the interpretive narrations of the Ahl al-Bayt (AS) - as the true interpreters of the Qur'an - lexicography has also been highly regarded and various analyzes of these holy essences (AS) have been issued. The present article, considering the importance of the term research, by collecting relevant data from interpretive narrations and describing and analyzing these data, deals with their typology and expresses the obtained types in the following topics: Explanation The apparent meaning of the word, synonymy in expressing the primitive meaning of words, expression of nouns, lexicography, explanation of the virtual meaning of words, expression of instances of words, expression of the meaning of opposing words, syntactic analysis of words, explanation of words in different readings, word Cultural-minded exploration and expression of the ventricular and interpretive meanings of words. Although these interpretive narrations help in explaining the meaning of words, but some of them are weak in terms of signification, and in using them, one should pay attention to the criteria of textual critique, such as offering to the Qur'an, and so on.
Machine summary:
از بیان نکات فوق، غرض این است که توضیح یک لغت در روایات با لغت مترادف دیگر، بیانگر معنای اجمالی و بدوی واژه است و برای تبیین معانی واژگان قریبالمعنی باید از روایات دیگری که ارتباط مستقیمی با آیه ندارند نیز استفاده کرد و علاوه بر آن، بافت و سیاق خود آیات را نیز مدّ نظر قرار داد و در ترجمه و تفسیر اینگونه از واژگان نیز باید دقت لازم را در نظر آورد.
بیان مصادیق کلمات نتایج حاصله از بررسی روایتهای تبیین شده ازسویِ اهل بیت (ع)، حکایت از آن دارد که گاهی ائمه (ع) به هنگام تفسیر کلام اللّه، برای تفهیم بهتر مطلب، وجه یا وجوه معنایی مختلفی را برای برخی از الفاظ و عبارات قرآنی برشمرده اند که از جنس «بیان مصادیق» است؛ برای مثال به هنگام تفسیر آیه؛ ﴿وَ لا تُؤْتُوا السُّفَهاءَ أَمْوالَكُمُ الَّتي جَعَلَ اللَّهُ لَكُمْ قِياماً﴾ (نساء/ 4- 5) «و اموال خود را كه خداوند آن را وسيله قوام (زندگى) شما قرار داده، به سفيهان مدهيد» وجوه معنایی مختلفی را برای واژه «السُّفَهاءَ» برشمردهاند که در اصل تعیین مصادیق مختلف برای آن بودهاست: وجه اول «السُّفَهاءَ»؛ به معنای «الْمَرْأَةُ: زن» میباشد که امام علی (ع) در این باره فرمودهاند: «الْمَرْأَةُ لَا يُوصَى إِلَيْهَا لِأَنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ يَقُولُ: (وَ لا تُؤْتُوا السُّفَهاءَ أَمْوالَكُمُ)؛ زن به عنوان وصی انتخاب نمیشود، زیرا خدای متعال میفرماید: اموالتان را به دست سفیهان نسپارید» (ابن بابویه، 1413، ج 4: 226).