Abstract:
گسترش فضای مجازی و استفاده و بهرهبرداری آزاد از آن، تبیین چارچوب و ضوابط فقهی مصرف فرهنگی آن را ضروری میداند؛ چراکه فضای مجازی بستر عرضة کالاهای فرهنگی برای مصرف است و بهرهبرداری آزاد از آن متضمن مصرف تمامی دادههایی است که از طریق فضای سایبری میتوان انتقال داد. این جهت مسائل متنوعی را تولید میکند. از آن جمله قلمرو مجاز فقهی مصرف برای کاربر شبکههای تحت وب است که ممکن است به دلیل انگارة آلات مشترکه بودن فضای مجازی، استفادة آزاد از آن جایز قلمداد شود.
این تحقیق بر آن است که با موضوعشناسی فضای مجازی، استناد به ادلة آلات مشترک بودن فضای مجازی را نقد کند و این دلیل را مستند تجویز استفادة مطلق و مطلق استفاده از فضای مجازی نداند. درنتیجه مادامی که توان فنی زیرساختی سایبری ملی، اشراف و احاطة مدیریتی در بستر وب به دست نیامده، ادلة مجوزة آلات مشترک، دلیلی بر بهرهبرداری مطلق از فضای مجازی نیست و نمیتوان برای استفاده و مصرف به بیش از حد ضرورت و اضطرار مجوز شرعی داد.
With the expansion of free access to cyberspace, it is necessary to explain the jurisprudential criteria of its cultural application, for free access to all data in such a space entails many issues, of which is the jurisprudential considerations regarding the idea that cyberspace is an al-alah al-mushtarikah (a device capable of being used in sinful way). This research critiques this idea and its consequent inferring that using cyberspace is absolutely lawful. As a result, as long as the technical capability of the national cyber infrastructure and management is not achieved, it’s usage exceeding the necessities is not permissible.
Machine summary:
ازجمله پرسشهاي فقهی آن است که در استفاده از فضای مجازی، آیا استناد به ادلة آلات مشترکه کافی است؟ آیا اصل بر توسعة مصرف است یا بر تضییق و ایجاد محدودیت در آن؟ و اگر اصل بر هر طرف باشد، آیا این اصل را ميتوان در همة موارد مصرف پایهگذاری کرد یا تنوع مصارف تعیینکنندة حکم اولی در جواز توسعه یا وجوب تضییق است؟ بر فرض جواز یا حرمت مصرف به حکم اولی، چگونه میتوان تصور کرد به خاطر عروض عناوین ثانوی، تغییری در حکم پدید آید که نکتهاش آن است که حکم اولی با حکم ثانوی تعارضی ندارد (مکارم شیرازی، 1428ق، ج3، ص451).
3. ادلة حرمت مصرف و استفادة آزاد از فضای مجازی از نخستین پرسشهاي فقهی در موضوع مورد بحث این است که اصل مصرف و استفاده از فضای مجازی به عنوان ابزار ارتباطی تکنیکال در چه صورتی جایز و در چه صورتی حرام است؟ در پاسخ به این پرسش، سه احتمالِ حرمت مطلق، حلیت و تفصیل ميتوان تصور کرد.
به نظر نگارنده حتی اگر سیستم تحت وب و فضای مجازی کنونی جزو مصادیق آلات مشترک نيز باشد، طبق قواعد فقهی نمیتوان با بیپروایی اجازة مصرف و توسعة آن را داد و لازم است به اندازة ضرورت و اضطرار از این فضا استفاده کرد.
از همین رو فضای مجازی و شبکههای اینترنتی آلات مشترک نیستند و استفاده از آن حرام است؛ مگر از باب ضرورت جایز باشد.