Abstract:
یکی از بحثهایی که در پژوهشهای اخلاقی به آن توجه میشود، موضوع «عامل اخلاقی» است. در این تحقیقات، عامل اخلاقی محوریت دارد و میتوان ادعا کرد پایهایترین مبحث آن است؛ زیرا تمام امور اخلاقی بعد از پیشفرض گرفتن آن محقق خواهد شد. با توجه به گستردگی این بحث، پرسشی که در این پژوهش بررسی گردیده عاملیت اخلاقی خداوند و شروط آن از منظر امامیه و آیین کاتولیک است. اثر پیشرو به روش توصیفی ـ تحلیلی و با استفاده از منابع کتابخانهای کوشیده است تا عاملیت اخلاقی خداوند را از منظر این دو آیین بررسی کند. این نوشتار نشان داده است که عاملیت اخلاقی خداوند از منظر امامیه و آیین کاتولیک، با اندکی تفاوت، شباهتهای فراوانی در شروط مطرح شده (علم و آگاهی، قدرت، اختیار و آزادی) با یکدیگر دارند.
One of the topics discussed in ethical researches is the issue of "moral agency". Moral agency is central in these researches and it may be considered its most basic topic, because all moral affairs will be realized after this assumption. Considering the extent of this discussion, the question studied in this research is God's moral agency and its conditions from the perspective of Imamieh and Catholicism. This research tries to investigate the moral agency of God from the perspective of the two religions using a descriptive-analytical method and library sources. This article shows that God's moral agency, from the perspective of Imamieh and Catholicism, has many similarities in terms of the mentioned conditions (knowledge and awareness, power, authority and freedom) along with a few differences.
Machine summary:
اما سؤال اين است که چرا از او فعل قبيح صادر نميشود؟ آيا به اين علت که خداوند متعال عامل اخلاقي است، فعل قبيح از او صادر نميشود؟ به عبارت ديگر، آيا خداوند هم تحت عنوان قوانين اخلاقي، افعال خود را انجام ميدهد و خارج از آن چارچوب، فعل او قبيح است؟ يا به اين علت که فعل قبيح مستلزم نقص است؛ زیرا انجام قبيح يعني اينکه خداوند متعال علم و قدرت و حکمت را به صورت مطلق ندارد و ازاينرو مرتکب فعل قبيح شده است؟ براي روشن شدن بحث ناگزير از بيان اين نکته هستيم که انساني که فعلي را انجام ميدهد براي رسيدن به کمالي است که فاقد آن است و اين نشانه نيازمندي اوست.
ک: کانون نشر و ترويج فرهنگ اسلامي، 1389، ج 1، ص 28) و همین که صدور افعال الهي در اين قالب صورت ميگيرد، نشاندهندة عامليت اخلاقي خداوند است؛ زیرا فعل قبيح با علم و قدرت مطلق خداوند و خير محض بودن او ناسازگار است.
با توجه به تعريف «عامل اخلاقي»، یعنی موجودي که عالم به فعل در حال انجام باشد و قدرت تشخيص بين خوب و بد را نسبت به فعل در حال انجام داشته باشد (نوري کوهبناني، 1399)، در اين صورت خداوند متعال با عنايت به اينکه عامل اخلاقي است، به مقتضاي عدل خود، فعل قبيح از او صادر نميشود (طيب، 1369، ج 5، ص 105).